17 Dec Φροντίζω μέσα από τα όρια
Συχνά μιλάμε για τα όρια χωρίς όμως να είναι ξεκάθαρο τι σημαίνει. Συζητάμε με τους άλλους και λέμε συχνά τη φράση “πρέπει να βάλεις τα όρια σου”, ή ακούμε γονείς να αναρωτιούνται “πώς θα βάλουν όρια” στα παιδιά τους. Τι είναι όμως τα όρια και τι συμβαίνει και συχνά μας δυσκολεύουν;
Όρια είναι οι γραμμές που βάζουμε ανάμεσα στο τι μας ενοχλεί και δεν το θέλουμε και στο πως μας συμπεριφέρεται ένας άλλος άνθρωπος. Είναι ο τρόπος μας να σεβαστούμε τον εαυτό μας και να δείξουμε λεκτικά αλλά και μέσα από τη γενικότερη στάση μας ότι κάποιες συμπεριφορές μας είναι δυσάρεστες. Μέσα από τα όρια δείχνουμε στους γύρω μας πως θέλουμε να σχετιζόμαστε με όρους σεβασμού τόσο στον εαυτό μας όσο και απέναντι στον άλλο.
Γιατί δυσκολευόμαστε με τα όρια;
Η δυσκολία μας να οριοθετήσουμε και να οριοθετηθούμε συνδέεται με μας σε πρώτο επίπεδο. Με εμάς συνδέεται καθώς πολλές φορές δεν σκεφτόμαστε συνειδητά τι μας ενοχλεί με αποτέλεσμα να νιώθουμε δυσαρέσκεια αλλά να μην την εκφράζουμε άμεσα, αλλά με έμμεσους τρόπους. Όταν δεν έχουμε ξεκαθαρίσει μέσα μας όσα θέλουμε, αδυνατούμε να βάλουμε ξεκάθαρους όρους και στους γύρω μας.
Μπορεί ακόμα να έχουμε μία γενικότερη δυσκολία να εκφράσουμε πράγματα που μας ενοχλούν ως συνέπεια της ανασφάλειας που μας δημιουργεί η πιθανότητα της σύγκρουσης, αλλά και του φόβου μας μήπως η σύγκρουση γίνει η αιτία να διακοπεί η σχέση μας με τον άλλο. Ακόμα μπορεί να εκφράζει ένα μέρος της ανάγκης μας να είμαστε αρεστοί στους άλλους χωρίς να αξιολογούμε με καθαρή ματιά το κόστος που έχει σε εμάς η πίεση από τα “πρέπει” του κοινωνικού μας περίγυρου.
Σταδιακά μας δημιουργούνται άσχημα συναισθήματα που δεν εκφράζονται, και τα οποία με τον καιρό αρχίζουν να ταυτίζονται με τη σχέση μας με τον άλλο. Με συνέπεια να δημιουργείται απόσταση, αφού και ο άλλος αρχίζει να δέχεται μηνύματα που χωρίς να διατυπώνονται ξεκάθαρα και ρητά, είναι αρνητικά.
Ο ρόλος της οικογενειακής επικοινωνίας
Οι δυσκολίες μας με τα όρια προέρχονται από τον τρόπο με τον οποίο ήταν δομημένες οι οικογενειακές μας σχέσεις καθώς και οι εμπειρίες που είχαμε ως παιδιά και έφηβοι. Μέσα από τις εμπειρίες αυτής της περιόδου, μας έχει δημιουργηθεί η εντύπωση πως προστατεύουμε τις σχέσεις μας αποφεύγοντας τη σύγκρουση. Αυτό εν μέρει ισχύει για τις οικογενειακές σχέσεις καθώς τις αφήνει ίδιες με μεγάλο προσωπικό κόστος, αλλά στην ουσία δεν τις βοηθά να εξελιχθούν. Ακριβώς επειδή δεν εξελίσσονται και είναι σαν να κολλάνε σε μία δεδομένη στιγμή, αρχίζουν να πιέζουν όλες τις πλευρές με διαφορετικό τρόπο και σε άλλο βαθμό.
Πολλοί από μας ως παιδιά έχουμε ζήσει σε ένα περιβάλλον όπου οι συγκρούσεις ήταν ταμπού και συνέβαιναν υπόγεια. Τα πράγματα δε λέγονταν με το όνομα τους και υπήρχε μία τάση να μην επιλύονται οι συγκρούσεις. Για ένα παιδί και μετέπειτα ενήλικα αυτός γίνεται ένας βασικός κανόνας επικοινωνίας. Γίνεται σταδιακά όλο και πιο δύσκολο να εκφράσει τη δυσαρέσκεια και να παραβεί αυτό τον άγραφο κανόνα. Σίγουρα αυτή μας τη δυσκολία δεν είναι εύκολο να την συνειδητοποιήσουμε ως παιδιά αφού δεν είμαστε ακόμα σε θέση να μπορούμε να σκεφτούμε για το πως επικοινωνούμε όπως όταν είμαστε ενήλικες.
Η ιδιαιτερότητα των οικογενειακών σχέσεων είναι πως μας συνδέουν δεσμοί αίματος και επομένως είναι αδύνατον να κοπούν. Δυσκολευόμαστε να αποστασιοποιηθούμε από ένα πρόσωπο της οικογένειας και ακόμα και αν το κάνουμε, δεν παύουμε να είμαστε συνδεδεμένοι μαζί του. Στις συντροφικές και φιλικές σχέσεις που διαμορφώνουμε μεγαλώνοντας, είναι πιο εμφανείς οι συνέπειες της αδυναμίας να βάλουμε όρια. Με την απουσία ορίων, η συσσώρευση άλυτων συγκρούσεων μπορεί να οδηγήσει τη σχέση σε μία πορεία συνεξάρτησης ή ακόμα και στη διακοπή της σχέσης.
Όρια και ποιότητα στη σχέση
Η οριοθέτηση είναι μία καταρχήν προσωπική υπόθεση, αφού βάζουμε σε λόγια τις ανάγκες μας και τις κάνουμε ξεκάθαρες στους άλλους. Ως ενήλικες βλέπουμε τη λειτουργία της οριοθέτησης μέσα από τη σχέση μας με τους άλλους. Μπορεί να ζούμε συχνά τις συνέπειες της απουσίας ορίων ή της υπερβολής τους. Η ποιότητα μίας σχέσης επηρεάζεται σημαντικά και καταλήγουν πολλά από όσα απολαμβάναμε στα πλαίσια της σχέσης να χάνουν την αξία που τους δίναμε.
Τέλος, το σημαντικότερο είναι πως οι ίδιοι βλέπουμε τα όρια. Πολλοί από μας σκεφτόμαστε τα όρια σαν συνώνυμα της αδιαλλαξίας και της απόλυτης στάσης, και με τον τρόπο αυτά μπορεί να μην τα θέλουμε στη ζωή μας. Ενώ άλλοι από μας μπορεί να θεωρούμε ότι πρέπει να είναι άκαμπτα και σκληρά με συνέπεια να μας απομακρύνουν από τους άλλους.
Τα όρια όμως είναι διαρκώς εξελισσόμενα αφού αλλάζουμε εμείς, οι άλλοι και οι σχέσεις μας. Και από τη στιγμή που εξελίσσονται είναι στο χέρι μας να εναρμονίζονται με τις ανάγκες μας και τα θέλω μας, αλλά και να μην είναι τόσο άκαμπτα που να μας εγκλωβίζουν. Αν είμαστε ανοιχτοί και επιτρέπουμε στον εαυτό μας να εκφράσει όσα τον δυσαρεστούν, μπορούμε να δούμε πως τα όρια μπορούν να γίνουν φροντίδα για τον εαυτό μας, τους άλλους και τις σχέσεις μας.
Βασιλική Σταμάτη
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια
Σημείωση: Με σεβασμό στο ότι κάθε οικογένεια, κάθε ζευγάρι και κάθε άτομο είναι ξεχωριστά και μοναδικά, τα κείμενα αυτής της σελίδας δεν αποτελούν θεραπευτική ή συμβουλευτική παρέμβαση. Κανένα κείμενο δεν μπορεί να αντικαταστήσει την συμβουλευτική, την ψυχοθεραπεία και την εποπτεία σε συνεργασία με ειδικό ψυχικής υγείας.
