13 Mar Η σοφία των συναισθημάτων μας
Τα συναισθήματα μας είναι σοφά. Πού βρίσκεται όμως αυτή η σοφία και πως θα μπορούσε να γίνει σύμμαχος μας στην προσπάθεια μας να ζήσουμε καλύτερα τη ζωή μας; Συχνά όχι μόνο δεν τα αντιμετωπίζουμε ως σοφά, ίσα ίσα που μας δυσκολεύουν, θέλουμε να τα σφραγίσουμε, προσπαθούμε απεγνωσμένα να τα αποφύγουμε. Η αποφυγή αυτή έχει συνήθως τα αντίστροφα αποτελέσματα, αφού στην δυσκολία μας να τα ακούσουμε και να τα δούμε, καταλήγουν να μας ελέγχουν.
Τα συναισθήματα δεν είναι καλά ή κακά, δεν είναι στοιχεία της ταυτότητας μας ή κατευθυντήριες γραμμές, είναι πληροφορίες (S. David, 2020). Πληροφορίες για το πως αισθανόμαστε σε μία δεδομένη στιγμή μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο για πρόσωπα ή γεγονότα. Ο Viktor Frankl μίλησε για το χώρο που υπάρχει ανάμεσα στο συναίσθημα και την αντίδραση, σε αυτό το χώρο είναι η δυνατότητα επιλογής. Πώς όμως είναι δυνατόν να δούμε αυτό το χώρο αν δεν είμαστε περίεργοι να γνωρίσουμε τη συναισθηματική αλφαβήτα;
Με τη φράση συναισθηματική αλφαβήτα προσπαθώ να κάνω το περίγραμμα ενός δοχείου που μέσα του έχει την δυνατότητα να καταλαβαίνουμε τι αισθανόμαστε, να μπορούμε να το περιγράψουμε και να εξηγήσουμε τι θέλει να μας πει. Η καλλιέργεια της ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία, συνήθως ωστόσο δεν είναι πάντα εύκολο να προχωρήσει χωρίς εμπόδια, κυρίως λόγω στερεοτύπων και κοινωνικών μύθων γύρω από τα συναισθήματα. Για παράδειγμα, ένα πολύ συχνό στερεότυπο γύρω από τα συναισθήματα θλίψης ή μελαγχολίας είναι πως αυτά τα συναισθήματα τα έχουν αδύναμοι άνθρωποι, ενώ στην πραγματικότητα είναι συναισθήματα που όλες κι όλοι βιώνουμε ανά περιόδους και κάθε άτομο τα βιώνει με το δικό του μοναδικό τρόπο.
Ποιες δυνατότητες ανοίγονται μέσα από την καλλιέργεια του συναισθηματικού αλφαβητισμού και γιατί είναι τόσο σημαντικός;
Οι δυνατότητες αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία. Έχοντας επίγνωση των συναισθημάτων μας, αλλάζουμε και τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε σε μία συνθήκη. Σε ότι αφορά τα μικρότερα παιδιά, η δυνατότητα τους να καταλάβουν και να περιγράψουν πως αισθάνονται λειτουργεί πολλές φορές προστατευτικά. Ένα πολύ σημαντικό παράδειγμα, είναι αυτό όπου ένα παιδί θα αισθανθεί άβολα ή άσχημα και κατανοώντας το θα υπερασπιστεί τον προσωπικό του χώρο και θα ζητήσει βοήθεια από πρόσωπα εμπιστοσύνης χωρίς ντροπή. Στην περίπτωση αυτή θα ξέρει πως τα συναισθήματα του δείχνουν ένα σημάδι, δεν θα τα αμφισβητήσει ή θα προσπαθήσει να τα αποφύγει και θα προσπαθήσει να κάνει κάτι για να αλλάξει αυτήν την κατάσταση.
Για τους ενήλικες ο εμπλουτισμός των ήδη υπάρχοντων τρόπων να περιγράφουμε και να κατανοούμε τα συναισθήματα μας διευρύνει αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα στα συναισθήματα και τις αντιδράσεις. Αυτή η διεύρυνση είναι που επιτρέπει να επιλέγουμε καθαρά τις αλλαγές που νιώθουμε ότι χρειαζόμαστε. Συχνό παράδειγμα είναι το συναίσθημα της θλίψης που μπορεί να είναι ένα σημαιάκι πώς απομακρύνεται κάποιος από ένα όνειρο ή έναν στόχο που είχε, κι ίσως η θλίψη προσπαθεί να αναδείξει αυτή την απομάκρυνση.
Για να καλλιεργηθεί ο συναισθηματικός αλφαβητισμός, όπως συμβαίνει με κάθε δεξιότητα, χρειάζεται προσπάθεια και χρόνος. Η ψυχοεκπαίδευση από μικρές ηλικίες, οι ομαδικές δραστηριότητες με αντικείμενο τα συναισθήματα και τις σχέσεις, και η ψυχοθεραπεία επαναφέρουν τα σοφά συναισθήματα μας στη θέση που τους αξίζει μέσα στις σχέσεις μας.
Πηγές: Susan David, Emotional Agility: Get Unstuck, Embrace Change, and Thrive in Work and Life, Avery Editions 2016. Viktor Frankl “Το νόημα της ζωής” Εκδόσεις Ψυχογιός 2010.
